Ziekenhuisopname

Zowel een ziekenhuisopname van een kind als een ziekenhuisopname van een vader, moeder, broer of zus is een ingrijpende gebeurtenis. In dit artikel sta ik stil bij de mogelijke gevolgen voor kinderen als zij zelf een ziekenhuisopname meemaken of als zij geconfronteerd worden met een (onverwachte) ziekenhuisopname van een gezinslid.

• Ziekenhuisopname kind
• Ziekenhuisopname vader, moeder, broer of zus

In sommige gevallen is extra hulp nodig om het gebeurde een plek te geven. In mijn praktijk Koraal Kindertherapie help ik kinderen en gezinnen, meestal met behulp van speltherapie en oudergesprekken, om ingrijpende gebeurtenissen, zoals een ziekenhuisopname, te verwerken.

Ziekenhuisopname kind

Een ziekenhuisopname is vaak een ingrijpende gebeurtenis. Kinderen worden uit hun vertrouwde omgeving gehaald. Zij hebben ervaren dat hun leven van de één op de andere dag veranderde en dat ouders dit niet hebben kunnen voorkomen. Ze hebben angst, onzekerheid, hulpeloosheid of pijn ervaren. Er zijn tijdens de opname wellicht dingen gebeurd die ze niet begrepen hebben.

De meeste kinderen en ouders vertonen stressreacties tijdens en na een ziekenhuisopname. Ook broertjes en zusjes kunnen stress ervaren tijdens en na een ziekenhuisopname. Meestal nemen deze na verloop van tijd vanzelf weer af.

Factoren die van invloed zijn op de reactie van kinderen, zijn onder andere de leeftijd van het kind, de duur van de ziekenhuisopname, de houding van de ouders, de werkwijze van de anesthesist, artsen en andere medewerkers in het ziekenhuis. Ook een goede voorbereiding op medische handelingen is van groot belang. Op bijna alle kinderafdelingen wordt hierbij gebruik gemaakt van spelmateriaal, fotomateriaal of andere creatieve middelen. Zo wordt in sommige ziekenhuizen gewerkt met Het Beterboek, in mijn beleving een goed middel om kinderen spelenderwijs te ondersteunen tijdens hun verblijf in het ziekenhuis. Koraal Kindertherapie Berlicum is sinds 2017 sponsor geworden van het maatschappelijk zorgproject “Het Beterboek” voor Bernhoven.

Reacties na een ziekenhuisopname

Na een ziekenhuisopname kan je kind een periode ander gedrag dan je gewend bent, of opvallende emoties laten zien. Dat gebeurt niet altijd meteen na de opname, maar kan ook op een veel later moment gebeuren. Voorbeelden zijn:

• Angst om alleen gelaten te worden
• Moeite met (in)slapen/ nachtmerries, bang in het donker
• Problemen met eten
• Lichamelijke klachten
• Prikkelbaarheid
• Nergens zin in hebben
• Concentratieproblemen
• Meer aandacht vragen dan gewoonlijk
• Boos of agressief gedrag
• Huilbuien
• Niet naar school willen
• In zichzelf gekeerd zijn
• Verzetten tegen regels, dwarsheid
• Weer gaan bedplassen of duimen

Iedereen reageert verschillend op wat er gebeurd is. Wellicht kan het je helpen om met onderstaande punten rekening te houden:

• Probeer je te bedenken dat bepaalde reacties “normaal”, of in elk geval “begrijpelijk” zijn. Als het je lukt om ‘achter’ het gedrag te kijken, lukt het vaak gemakkelijker om begrip te tonen en empathisch te reageren.
• Stel je kind gerust en toon begrip door bijvoorbeeld te verwoorden “ik kan me voorstellen dat je bang bent in het donker na alles wat er gebeurd is. Zou het helpen als we de lamp op de overloop aan laten?”
• Het is fijn als één van de ouders zoveel mogelijk thuis kan zijn in het begin of dat je anders zorgt voor een vertrouwde oppas, zodat je kind zich veilig en geborgen kan voelen. Ga niet onverwacht weg. En ga een paar keer mee ter ondersteuning als je kind weer voor het eerst naar school, sport, of iets dergelijks gaat.
• Geef eerlijk antwoord op de vragen van je kind. Als je dingen verzwijgt, kunnen kinderen gaan fantaseren en dat kan veel schadelijker zijn dan het weten van de waarheid. Nodig je kind uit om te praten, tekenen, schrijven of spelen zodat het dingen kan verwerken. Forceer je kind niet om over het gebeurde te praten, maar volg hierin het tempo van je kind.
• Probeer zoveel mogelijk de dagelijkse regelmaat en routines op te pakken. Structuur, dagritme en de regels en grenzen zoals ze altijd in je gezin gelden, geven duidelijkheid en veiligheid. Denk aan voldoende rust (niet teveel bezoek in één keer, niet teveel prikkels), zoek afleiding (nodig bijvoorbeeld een vriendje uit) en geef zoveel mogelijk positieve aandacht.
• Geef ook aandacht aan broertjes en zusjes. Zij hebben ook hun zorgen, angsten en andere gevoelens door wat ze mee hebben gemaakt. En vaak hebben ze een tijd wat minder aandacht kunnen vragen/ krijgen. Ook is het belangrijk om aandacht voor jezelf en je partner te hebben. Praat met elkaar, familie of vrienden over je zorgen of gevoelens. Of schrijf wat gebeurd is en je bezig houdt van je af. Zoek voldoende ontspanning (hobby, sport), of doe iets leuks met het gezin.

Wanneer en hoe kan speltherapie/ kindertherapie helpend zijn?

Na een ziekenhuisopname zullen jouw kind en jijzelf (het hele gezin) tijd nodig hebben om te herstellen en de ‘stresssystemen’ weer tot rust te laten komen. Onder de spanning van de ziekenhuisopname heeft het lichaam stresshormonen aangemaakt. Hierdoor verhoogt de hartslag, stijgt de bloeddruk en spannen spieren zich aan. Je bent extra alert en in staat snel te reageren. Ouders beschrijven vaak dat ze de opname in een roes hebben beleefd, of op de automatische piloot hebben geleefd. Misschien herken je dit ook bij jezelf. Deze reacties gebeuren automatisch om ons te beschermen, zodat we de situatie aankunnen.

Tijdens de ziekenhuisopname en eenmaal thuis blijven de stresssystemen geactiveerd. Stressreacties, zoals vaak terugdenken aan ervaringen in het ziekenhuis, prikkelbaarheid, lusteloosheid en moeite met slapen en concentreren, zijn heel normaal. Vaak zie je dat de stressreacties vanzelf verminderen naar verloop van tijd. Na 3 tot 6 maanden kan het stressniveau weer genormaliseerd zijn.

Echter kan het ook gebeuren dat je na een maand de indruk hebt dat deze stressreacties helemaal niet verminderen. Jouw kind wil bijvoorbeeld niet meer naar school, of kan niet meer genieten van gebruikelijke dingen of activiteiten. Je kind laat na een maand nog steeds overmatige angst, verdriet of bezorgdheid zien. Of je kind slaapt nog steeds slecht en eet niet of nauwelijks. Als je je zorgen maakt, kun je (geheel vrijblijvend) contact opnemen met mij via mijn praktijk Koraal Kindertherapie in Berlicum. Samen kunnen we onderzoeken of speltherapie in jullie geval helpend kan zijn.

Speltherapie kan goed helpen bij de verwerking van zoiets ingrijpends als een ziekenhuisopname, operatie, nare medische handelingen of ziekte.

Heeft jouw kind te maken (gehad) met een (levensbedreigende/ ernstige) ziekte? Met vervelende medische ingrepen? Of moest het langere tijd of met regelmaat in het ziekenhuis verblijven? Dan werd je kind al jong geconfronteerd met de onvoorspelbaarheid en kwetsbaarheid van het leven. Ook eventuele broers en zussen zijn hiermee geconfronteerd. Ook al overkwam het niet henzelf, zij hebben waarschijnlijk de impact wel gezien, ‘gevoeld’ en meegekregen op een bepaalde manier.

Het verlies van vertrouwen en geloof in je eigen onkwetsbaarheid kan heel beangstigend of zelf traumatisch zijn. Je kind kan overspoeld raken door allerlei gevoelens. Zeker het gevoel van machteloosheid en verlies van controle speelt in zo’n situatie een grote rol. De ervaren machteloosheid en angst kan zich later uitbreiden naar andere gebieden in het leven van een kind. Om dit zoveel mogelijk in te perken, kan kindertherapie helpen om de ervaren machteloosheid en angst om te zetten naar kracht. Jouw kind zal zich dan weer zekerder en sterker in het leven voelen staan.

Jouw kind kan zich in mijn spelkamer snel vertrouwd en op z’n gemak voelen. Omdat spelen de taal van het kind is, en omdat ik als kindertherapeut een neutraal persoon voor het kind ben (geen opvoedingsrelatie, geen verwachtingen), empathisch, 100% beschikbaar en onvoorwaardelijk accepterend, zonder oordeel of verwachting.

In het spel kan je kind emoties uitdrukken, experimenteren, ontdekken, zich afreageren en energie kwijt raken. In het spel laat jouw kind zien hoe het zich voelt en hoe het over dingen denkt. Eventuele onjuiste beangstigende interpretaties van de werkelijkheid kunnen door observatie van het spel worden achterhaald en zo nodig worden bijgestuurd. Zowel tijdens de speltherapie sessie, als thuis, omdat we in de oudergesprekken bespreken wat er in je kind omgaat en waar het behoefte aan lijkt te hebben.

Al spelend kunnen gevoelens (woede, frustratie, verdriet, teleurstelling, angst, opluchting, vreugde) worden geuit en beleefd op een manier die niet bedreigend is voor een kind of zijn omgeving. In het spel kan een kind ervaringen (zoals de opname, operatie, pijn, machteloosheid, etc) opnieuw beleven, onderzoeken en een plek geven, waardoor spel op zichzelf al een helende werking heeft. Zo zou het kunnen dat jouw kind tijdens een speltherapiesessie zelf de rol van dokter op zich neemt en de “macht” heeft om invloed op het ziekteproces uit te oefenen. Of je kind laat mij als therapeut bijvoorbeeld ervaren (in de rol die ik door jouw kind krijg toebedeeld) hoe beangstigend het is als anderen beslissingen over je nemen, of je onder narcose moet of gescheiden wordt van je ouders.

Kindertherapie in de vorm van speltherapie is er op gericht dat je kind opnieuw in contact komt met zijn werkelijke gevoelens. Doordat ik als therapeut het spel onder woorden breng, krijgt het voor jouw kind betekenis. Dingen worden gezegd, gedaan en gevoeld door de spelfiguren in hun rol. Het is daardoor gemakkelijker en minder bedreigend voor jouw kind om op deze indirecte (“verhulde”) manier zijn belevingen te delen.

Doordat ik de gevoelens van de spelfiguren benoem, zal je kind erkenning en begrip ervaren voor deze gevoelens. In de speltherapie kan hij er op een nieuwe manier mee om leren gaan. Je kind kan in het spel een vorm van controle ervaren op wat er met hem/ haarzelf gebeurt of gebeurd is. Het feit dat hij/zij vrijuit kan spelen, zich kan uiten, beslissingen kan nemen en hierin voortdurend wordt erkend door mij als therapeut, vergroot het zelfvertrouwen en gevoel van kracht en weerbaarheid.

Soms laten kinderen pas veel later zorgelijk gedrag of extreme emoties zien, of komt het na lange tijd weer de kop op steken. Als ouders denk je dan niet altijd direct dat het nog verband heeft met vroegere ziekenhuisopnames. Zo is het heel goed mogelijk dat een kleuter, die voor het eerst naar school gaat en in haar eerste levensjaren veel in het ziekenhuis gelegen heeft, extreme huilbuien heeft op school of extreme boosheid en verzet thuis. Kindertherapie/ speltherapie is een uitermate geschikt middel om zicht te krijgen op de belevingswereld van een kind. Als in de intake besproken is dat er in de eerste levensjaren veel ziekenhuisopnames of onaangename ingrepen zijn geweest, en een kind tijdens de speltherapie situaties uitspeelt die hiernaar verwijzen, is het zeer aannemelijk dat er een verband is tussen het huidige gedrag en de ervaringen tijdens de ziekenhuisopnames in het verleden. Er kan dan alsnog gewerkt worden aan het verwerken van deze ervaringen en gebeurtenissen.

In sommige gevallen kan het verwerkingsproces extra ondersteund worden met de inzet van EMDR. Dit is een kortdurende effectieve behandelmethode die gebruikt wordt bij het verwerken van traumatische gebeurtenissen. Speltherapie en EMDR kunnen aanvullend op elkaar werken. Als het nodig/ zinvol blijkt te zijn voor jouw kind, kan ik je goed adviseren welke EMDR- therapeuten ook met het behandelen van (jonge) kinderen ervaring en expertise hebben.

Ziekenhuisopname van vader, moeder, broer, zus

Dit wordt nog verder uitgewerkt. Je kan al wel meer lezen bij “ziekte in het gezin“.